Kώστας Zουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗ«...Έλα όμως που τα πράγματα είναι πάντοτε και ίσια και λοξά, όπως ο
Λύκειος κι ο Λοξίας, όπως ο χρησμός του όπως και το φως του. Έλα που όλα
είναι απλά και όμορφα, δύστροπα και πολύτροπα όπως ο Οδυσσεύς, όπως κι ο
λαός μου. Λοξά, όπως οι λέξεις μου...»
Χάνεις λάδια, παμμάκαρ μου_
«Μπλέξαμε τα ποδωστήρια μας και δεν μας ξεψαρώνει ούτε η οπισθέλκουσα».
(Λαϊκή παροιμία των μέσων μισγαγκειακών χρόνων)
ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΣ λαός, εμείς. Λοξίες. Πρώτοι εμείς προσκυνήσαμε ένα Ακτιστον Φως,
ένα φως, που ομολογήσαμε πως δεν κτίσαμε εμείς, αλλά μας έχτισε κι είμαστε
παιδιά του: υιοί φωτός εσμέν. Έτσι είπαμε άρα έτσι είμαστε: φωτόλουστοι,
όπως οι νύχτες του Αιγαίου και η κάθε αυγή μας που αιωρείται από το λυκόφως
στο σκιόφως.
Και το φως μας το πρωτοείπαμε, εμείς πρώτοι, Λύκειον. Λύκειον Απόλλωνα. Το
φως σε μας λέγεται Λύκειον. Γι? αυτό έχουμε την άνεση, επειδή εμείς πρώτοι
και μόνοι είπαμε Λύκειον ίσον φως, να λέμε και γ... τα Λύκεια. Ιδιοκτήτες
είμαστε και έχουμε το jus utendi, fruendi et abutendi: το δικαίωμα χρήσεως,
καρπώσεως και καταχρήσεως του τίτλου. Όπως με το Μακεδονία. Αυτά είναι τα
αγαθά που απολαμβάνει ο ιδιοκτήτης.
Αλλά είμαστε λαός πολύτροπος. Δηλαδή ανυπόφορος. Χαμός: όπως οι γνήσιοι
αριστοκράτες, πολυπαίγμονες, πολυδαίδαλοι, κατασκευαστές του Λαβυρίνθου και
άστατοι εραστές της Αριάδνης. Και οι μόνοι αριστοκράτες: όταν η Καλυψώ, μας
χάρισε την αθανασία, υπό τον όρο να μείνουμε μαζί της για πάντα, εμείς
προτιμήσαμε από την αφθαρσία την φθορά και την Πηνελόπη μας, την
ιερολογημένη, την νόμιμη, με τα προγούλια της, τα πεσμένα της βυζιά, την
εθνική της κυτταρίδα και την κρεββατομουρμούρα της: «πού ήσουν μωρέ
ανεπρόκοπε, που μού ?πες, να, πηγαίνω μια στιγμή απέναντι να καθαρίσουμε
και μου γυρνάς μετά είκοσι χρόνια, ελεεινός και με ημερομηνία λήξεως, με
εγχείρηση προστάτη και με σύνταξη από το ΝΑΤ;»
Εμείς όμως ευπατρίδες της επιστροφής στην πατρίδα: διότι, ξέραμε, ότι
διαλέγοντας την επιστροφή στην φθαρτή Πηνελόπη, διαλέγαμε κι εμείς τον νόμο
της φθοράς, δηλαδή τον θάνατο και πριν από τον θάνατο, το «γήρας
απεχθόμενον» (Πίνδαρος, Νεμεονίκαι ζ'), τα γερατειά που όλοι μας τα
εχθρευόμαστε, για τις αρρώστειες τους, τους ρευματισμούς και τα προοδευτικά
τους τα ΚΑΠΗ.
Μόνον όμως ευπατρίδες; Όχι. Και σοφοί. Διότι αμέσως το σκεφτήκαμε: Θεέ μου,
τί πλήξη χωρίς τέλος αυτή η αθανασία δίπλα στην ίδια γυναίκα, ες αεί, στον
αιώνα τον άπαντα, αθάνατος εσύ, κι η Καλυψώ, χτικιό αθάνατο, να σε καλύπτει
με την αθάνατη, διαρκή της παρουσία.
Καλυψώ: το άλλο όνομα της πλήξης. Καλύτερα θνητός, με τερματικό τον θάνατο,
αλλά με την πολυσχιδή την περιπέτεια, σύντροφο και οδηγό. Μόνον όμως
ευπατρίδες, μόνον σοφοί; Όχι. Και χέστες. Διότι, θέλουμε βέβαια να μας
σαγηνεύσουν οι Σειρήνες, αλλ? επειδή ξέρουμε τα χάλια μας, αφού βάλουμε
ωτασπίδες στους οπαδούς μας, τους λέμε να μας δέσουν στο κατάρτι. Έτσι, ας
τις ακούσουμε εμείς τις Σειρήνες, αλλά τουριστικά, για να πούμε πως το
είδαμε και τ? ακούσαμε κι αυτό, αλλά η σιγουριά, σιγουριά. Οι οπαδοί, να
τραβάνε κουπί και κουφοί, και για μας η σιγουριά του Δημοσίου: εκεί δεμένοι
στο κατάρτι, κι απορώ κι εξίσταμαι Δικέ μου, για τα φοβερά του Κόσμου, τί
σου είναι όμως αυτοί οι Γιαπωνέζοι με τους ενισχυτές τους! Σειρήνες! Αλλά
εμείς δεν μασσάμε από τέτοια! Υποψιασμένοι. Και δεμένοι! Μικρομεσαίοι_
Ευπατρίδες; Σοφοί; Χέστες;
Ναι, το Συναμφότερον, όλα μαζί κι όλοι μαζί, δηλαδή Έλληνες. Δηλαδή, μια
φορά έκανε ο Θεός τους Έλληνες κι ύστερα τόσπασε το καλούπι. Διότι «είπεν ο
θεός, ότι καλόν»_ Τρομάρα του. Λύκειον λοιπόν ο δικός σου. Φωστήρας.
Φωτοπάροχος και φωτοδικαιοδόχος.
Μόνον αυτά;
Όχι. Έχει κι άλλα. Χειρότερα.
Δεν μας φτάνει που ανακαλύψαμε ότι είμαστε υιοί Φωτός, όλοι Λύκεια, αλλά
δυστυχώς, και γ... τα Λύκεια, διαπιστώσαμε πολύ πριν από την σύγχρονη
αστροφυσική, ότι δεν ισχύει απολύτως ο νόμος περί ευθυγράμμου διαδόσεως του
Φωτός, διότι το Φως ως κυμάτιον -αλλά και ο Περιβαλλόμενος το φως ως
ιμάτιον- διαδίδεται πολλαπλώς.
Γι? αυτό τον Λύκειον Απόλλωνα τον είπαμε και Λοξίαν Απόλλωνα. Ναι,
δυστυχώς, το συναμφότερον: αυτή είναι η φύσις μας. Τί ωραία βέβαια που θα
ήταν, όλα να ήταν απλά, το φως να είναι πάντοτε ευθύγραμμο, οι ερμηνείες
πάντα ίσιες και οι λέξεις λείες, ο Σαντάμ Χουσεϊν να είναι ο απολύτως
βάρβαρος, το Συμβούλιον Ασφαλείας, η απολύτως ευθύγραμμη δικαιοσύνη και η
Δύση κι η Ευρώπη των Δώδεκα, η απολύτως ίσια αρμονία! Τί καλά που θάταν,
νάταν όλα μονοσήμαντα και μονοφυσίτικα, όπως η δυτική μαλακία! Ένα απέραντο
Μέγαρο Μουσικής για πλουτοκράτες ιδιοτελείς!
Έλα όμως που τα πράγματα είναι πάντοτε και ίσια και λοξά, όπως ο Λύκειος κι
ο Λοξίας, όπως ο χρησμός του όπως και το φως του. Έλα που όλα είναι απλά
και όμορφα, δύστροπα και πολύτροπα όπως ο Οδυσσεύς, όπως κι ο λαός μου.
Λοξά, όπως οι λέξεις μου.
Tiens-tiens, όπως κι ο λαός, par exemple (Καλέ, κι εμείς είμαστε Ευρωπαίοι,
τί νομίζετε; Με το πιάνο μας, τα γαλλικά μας και τα πιάνουμε χοντρά, άμα
λάχει να ?ούμ_) O λαός, δεν είναι απλός, είναι σύνθετος, είναι
συναμφότερον, μισγάγκεια αχταρμάς. Κι όχι μόνον διότι εμπεριέχεται λαός και
Κολωνάκι, ευρω-λιγούρηδες και Δάσκαλοι του Γένους, ο Σιαλμάς κι ο Κοσκωτάς.
Αυτό είναι το ένα από τα πολύπλοκα. Το άλλο από τα συναμφότερα είναι η ίδια
η λέξη. Λαός λέγεται το Αιγαίο και τα μάρμαρά μας που κλείνουν μέσα τους,
νερά στερεωμένα με λάμψη από φωτιά. Κι όλα τα χάρισε ο Θεός και τα είπε ο
Τυφλός. Θεός και Όμηρος το συναμφότερον. Θεός και Όμηρος ίσον λαός κι οι
λέξεις τους, λείες και λοξές μαζί. Κι επειδή ο Επίκουρος είπε ότι το
ονομάζειν αρχή σοφίας εστίν, όλα πρέπει να ονομάζονται, από κείνα βέβαια,
που σηκώνουν ονομασίες, όπως η Μακεδονία, η Κύπρος, η Σία και η Προδοσία.
Γιατί υπάρχουν κι άλλα, τα άρρητα. Αυτά δεν τα ονομάζουμε. Τα προσκυνούμε.
Χωρίς λόγια, αλλά έλλογα.
Λαός λοιπόν σημαίνει και κάτι που έχει από το λα, από την ρίζα του. Λα,
όπως λατομείο, εκεί που τέμνω το λα, την πέτρα.
Λαός, επομένως, σημαίνει κάτι παραπάνω από λαός. Σημαίνει κάτι το
πεισματάρικο σαν τα μάρμαρα: «σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν
πιάνει» (Ρίτσος). Λαός σημαίνει κάτι ενωμένο και σκληρό σαν τον στρατό:
«και λαόν ερύκω» (θα συγκρατήσω τον στρατό), λέει ο Αχιλλεύς θεοειδής, στον
Πρίαμο θεοειδή.
Λαός - πέτρα λατομείου - μάρμαρα «γι? αυτά πολεμήσαμε» λέει ο Μακρυγιάννης.
Λαός - πέτρα ενωμένος, ποτέ νικημένος.
Οι λέξεις στην Ελλάδα, δεν είναι ούτε ώριμες, ούτε έτοιμες ποτέ για την
συνθήκη του Μάαστριχτ. Οι ελληνίδες λέξεις της Ρωμηοσύνης είναι δύσκολες,
γιατί έρχονται από μακρυά. Δεν είναι ούτε δανικές, ούτε δανεικές, όπως οι
εγγλέζικες. «Έρχομαι από μακρυά», λέει ο Οδυσσέας: ο Οδυσσέας Ελύτης.
«Έρχομαι από μακρυά» (Οδ. Ελύτης), «ένας μονότονος και πεισματάρης
άνθρωπος, που λέει πράγματα_ που δεν είναι καν δικά του! Ζόρικα πράγματα»
(Γ. Σεφέρης).
Οι λέξεις μας δεν επιδοτούνται από τα ΜΟΠ, οι λέξεις μας δεν ανήκουν στην
Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι λέξεις μας δεν είναι δανεικές. Είναι ζόρικες: σαν την
άντωση, την οπισθέλκουσα και τα ποδωστήρια.
Αλήθεια τί πάει να πει ποδωστήρια; Έχει σχέση με τα ανθεστήρια; Κι αν είναι
να μπλέξουμε τα μπούτια μας σε τέτοια ευρετήρια, δεν είναι πιο καλά τα
αγγλικά; Me greek, moussaka manager, illimited; Έλα εν ίλη, μίτε, μήπως
ξεμυτίσει μύτη; Ναι: «Έρχομαι από μακρυά»_ «Ζόρικα πράγματα_».
Θα μπορούσα να τελειώσω εδώ, συνομολογώντας με τον Ελύτη:
«Αυτά που λέω και γράφω για να μην τα καταλάβει άλλος κανείς_
_Θα φανούν αργότερα τα οστά μου φωσφορίζοντας ένα γαλάζιο
Πού το πάει αγκαλιά ο Αρχάγγελος_»
(Οδυσσέας Ελύτης, ο Μικρός Ναυτίλος: Και με φως και με θάνατον, 1)
Επειδή όμως δεν είμαι Ποιητής, αλλά το παίζω δάσκαλος, θα δασκαλέψω, όπως ο
Επίκουρος, αφού το ονομάζειν αρχή σοφίας εστίν.
Θα ονομάσω λοιπόν, τις λέξεις αυτές που με γέννησαν και που έρχονται από
μακρυά. O δάσκαλός μου ο Σεφέρης μου δίδαξε πως «είναι παιδιά πολλών
ανθρώπων τα λόγια μας», γι? αυτό ανήκουν σ? όλους όσους με γεννήσανε και με
ξαναγεννάνε συνεχώς: «Ήνθουν μεν_ επί τους λόγους εγώ_», ως άνθος. Ναι.
«_και με η γλώττα μάλλον ή το γένος εκήρυττε_» (M. Ψελλός: Χρονογραφία).
Πάλι ναι: η γλώσσα μου περισσότερο, κι όχι η καταγωγή μου η αριστοκρατική ή
τα λεφτά μου, με κάνουν διάσημο, με διακηρύσσουν παντού. Γιατί;
Μα, διότι, εμείς, είμαστε γένος αριστοκρατικόν, λατρεύουμε την Φιλοκαλίαν
κι όχι τα ώνια. Φιλοκαλούμεν μετ? ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας:
χωρίς πισίνες για πισινούς στα χάι τους.
«Έρχομαι από μακρυά» και το ξέρω: ο λαός μου είναι ο «λόγων δε εραστής
εκείνος» (M. Ψελλός, Χρονογραφία: Κωνσταντίνος I'). Ας πάμε λοιπόν, όλοι
μαζί, και πολύ ανεβασμένοι, εκεί στα χάι μας: «ανάγει με ο λόγος εις τα
βασίλεια» (M. Ψελλός, οπ. παρ.), όλοι μαζί βασιλιάδες λογάδες κι ο καθένας
έκαστος «λόγω δε εραστής».
Τα χάι μας:
1. Το συναμφότερον = συν + αμφί + έτερον. Συν και αμφί, γύρω-γύρω και
έτερος, όπως λένε τα κορίτσια στα Ραδιο-Ταξιά: «έτερος»! Την λέξη την
πρωτοπροσκύνησα στον Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και μετά, στον Αριστοτέλη.
Πάει να πει ότι όλα είναι μπερδεμένα, σύνθετα, μπουρδουκλωμένα, λοξά.
Τα αντίθετά της: «ανήκομεν εις την Δύσιν» και «Ευρω-λιγούρης».
2. Μισγάγκεια = μίσγω, σμίγω + αγκώνας: Το σημείο, η γραμμή που
σχηματίζεται, όταν διπλώσουμε στον αγκώνα το χέρι μας. H μέση γραμμή στην
κοίτη του ποταμού. Στα TEI, τα δεκαεφτάρικα παιδιά, που σπουδάζουν
μηχανική, υδραυλική και τέτοια, την μισγάγκεια την λένε μισγάγκεια. Αγνωστη
εντελώς η λέξη, στους «Έλληνες» καθηγητές των κοινωνικών επιστημών, στα
ελληνικά A.E.I. Συνώνυμα: το συναμφότερον, ο ντολμάς, ο αχταρμάς, το
φύρδην-μίγδην, η Ελλάδα. Τα αντίθετά της: το Μάαστριχτ, το μονοφυσίτης, το
Δύση-δυτικός, ο κ. Ανδριανόπουλος, η κυρία Παπαρρήγα, η κυρία Δαμανάκη, ο
κ. Σημίτης. Ως προς τους άνω, το «μισγάγκεια» λειτουργεί και ως χάντρα
έναντι της βασκανίας τους.
3. Νηπτικός-ή-όν, νήφων-ουσα-ον = αυτός που έχει νηφαλιότητα, που είναι
νηφάλιος. Λέξη της ορθόδοξης παράδοσης, δείχνει αυτόν-ήν που αθλείται στην
εσωτερική άσκηση του σώματος και της ψυχής. Οι Νηπτικοί, μεγάλη τάση του
μοναχισμού μας, που στηρίζεται στην αδιάλειπτη, νοερά προσευχή.
4. Ακηδία = όταν δεν κήδομαι ενός πράγματος, η αφροντισιά, η έλλειψη
κηδείας, δηλαδή ενδιαφέροντος. Όταν πέφτει η πνευματική επαγρύπνηση, η
ηθική εγρήγορση, που χρειάζεται ένας άνθρωπος, μια κοινωνία.
5. Εκκοσμίκευση = εκ + κόσμος, η οργάνωση μιας κοινωνίας με βάση υλικές και
δυναμοκεντρικές σχέσεις (δύναμης, πλούτου), χωρίς μια δέσμευση από ένα
σύστημα πνευματικό, το οποίο να θεωρείται ανώτερο από αυτές τις υλικές ή
υλόφρονες (ύλη + φρονώ) σχέσεις. Εκκοσμίκευση π.χ. έχουμε, όταν διάφοροι
ηλιθίως μικρόνοες αφασικοί, εισηγούνται την μεταφορά π.χ. του Αξιον Εστί,
της εικόνας δηλαδή της Παναγίας, όχι από αντιτορπιλλικό του στόλου, αλλά σε
κοντέηνερ ασφαλιστικής εταιρίας.
6. Εγκοσμιοκρατία = παρεμφερές (παρά + εν + φέρω) προς την εκκοσμίκευση,
σημαίνει το κράτος των εγκοσμίων, εκεί που επικρατούν τα εγκόσμια, ή, όπως
το λέει ο λαός μας, όταν οργανώνεται μια κοινωνία, ή ένα Κράτος «που δεν
έχει τον θεό του». Ημέτεροι εισαγόμενοι κηφήνες των εγχωρίων AEI (Ανωτάτη
Εισαγομένη Ιλύς = Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα), χρησιμοποιούν στις μέρες
μας της καθολικής αγραμματωσύνης, τον όρο «λαϊκός». Γράφουν, «λαϊκό
κράτος», μεταφράζοντες αναρμόστως εκ του γαλλικού(!) la_que, διότι εκεί, η
Επανάσταση κατήργησε τον ιερό χαρακτήρα που είχε ο βασιλιάς, μέσω της
unctio, του χρίσματος και εγκατέστησε το _tat la_que. Σ? εμάς, το λαϊκός,
δεν σημαίνει απολύτως τίποτε_ Ασε που στην παράδοσή μας ο λαός είναι
πάντοτε ιερός και απλώς οι εκλεκτοί μου συνάδελφοι με τον όρο λαϊκό κράτος,
δείχνουν απλώς τον συντελεστή επιστημοσύνης τους. Διότι, η σωστή στα
ελληνικά έκφραση είναι, κράτος εκκοσμικευμένο, ή κράτος εγκοσμιοκρατικό (ή
εγκοσμιοκρατούμενο).
7. Αλληλοπεριχώρηση = (περί + χωρώ + άλληλος), όταν το ένα πράγμα χωράει
μέσα στο άλλο, κάτι σαν μισγάγκεια, σύμμειξη δυο ή περισσοτέρων πραγμάτων,
θεσμών, σχέσεων. Πρέπει π.χ. να αλληλοπεριχωρούνται οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ,
της Ν.Δ., του ΣΥΝ και του πλην (συγγνώμην, του KKE) στα θέματα της
εξωτερικής πολιτικής, για το καλό της κοινής μας Ψωροκώσταινας.
8. Καλλιγάληνος, είναι η ομορφιά της κόρης μου, αλλά και μιας ηδυμιγούς
χαμούρας, που συνάντησα τις προάλλες σ? ένα σκυλάδικο. (Γαλήνιον + κάλλος),
(μίσγω + ηδύς = ανάμεικτος με ηδύτητα, γλύκα, σορόπια). (Χαμούρα = χαμούρα,
δηλαδή λυώνω και πλαντάζω και γενικώς χάσαμε_)
Υ.Γ. Λεξικολογίας σημαντικόν: για την ερμηνεία της λαϊκής παροιμίας,
θεωρείται διεθνώς ως κατ? εξοχήν εγκυρότερος, ο συνεργάτης μας Πάνος
Φιλιππακόπουλος, μόνον όμως όταν φορά την μουσταρδί του φόρμα. Τον παρακαλώ
λοιπόν να την φορέσει (την μουσταρδί) και να την ερμηνεύσει (την παροιμία),
με συνοδευτικό όμως, αλλεπάλληλες φωτογραφίες. Όσο για τον τίτλο, κι άλλες
ωραίες λεξούλες, εγώ συν θεώ, στο προσεχές._Κ.Ζ.